مایک پومپئو وزیر امور خارجه آمریکا در یک سخنرانی بزرگ برای شورای آتلانتیک گفت ادعای کانادا در مورد گذرگاه شمال غربی «نامعتبر» است.
پومپئو نگرانیهای قدیمی درباره حضور نظامی روسیه در قطب شمال را تکرار کرد و گفت این اتفاق مخالف منافع امنیتی آمریکاست. او گفت: «هیچ کس انکار نمیکند که روسیه منافع چشمگیری در قطب شمال دارد. اما در عین حال ما توجه داریم که روسیه تنها کشوری نیست که ادعاهای نامعتبر دارد. آمریکا یک درگیری طولانی مدت هم با کانادا سر ادعای مالکیت آن بر منطقه گذرگاه شمال غربی دارد.»
فن همپسون، رییس برنامه امنیت بینالمللی در مرکز ابتکار حکومتی بینالمللی واقع در واترلو در انتاریو گفت اینکه پومپئو یک عدم توافق قدیمی و طولانی مدت در مورد قطب شمالی را که بین کانادا و آمریکا وجود دارد به این شکل بیان کرده یک «توهین حیرتانگیز» به تفاهم همکاری قطب شمال است که سال 1988 بین دو کشور منعقد شد.
همپسون که نویسنده کتابی جدید درباره سیاست خارجی برایان مالرونی نخستوزیر سابق است، گفت: «این سخنان در ادامه رویکرد از بین بردن تمام سازماندهیها و توافقهای روابط بین کانادا و آمریکای دولت ترامپ است.»
راههای بین اقیانوسهای اطلس و آرام از میان جزایر کانادایی عبور میکنند اما دو کشور سر این مسئله توافق ندارند که آنها حوزه آبی کانادایی محسوب می شوند یا راه های بینالمللی که در کنار مناطق کانادایی قرار گرفتهاند. این توافق حالا از همیشه مهمتر است چون آب شدن یخهای دریای قطب شمال به این معنی است که گذرگاه شمال غربی دارد تبدیل به یک مسیر کشتیرانی بازرگانی میشود.
توافق بین مالرونی و رونالد ریگان که آن موقع رییسجمهور آمریکا بود گذرگاه شمال غربی را به عنوان یک راه آبی بینالمللی تعیین کرده است و در عین حال اجازه میدهد کانادا بگوید بخشی از منطقه دولتی است.
در قرن نوزدهم مسابقهای برای عبور کشتیها از گذرگاه شمال غربی در اقیانوس منجمد شمالی شروع شده بود چون این مسیر راه میانبُری بین شمال اقیانوس اطلس و شمال اقیانوس آرام بود.
جهانگردان با کشتی خود را به ساحل غربی جزیره گرینلند، میرساندند و بعد سعی میکردند با رد شدن از میان جزایر متعلق به کانادا در قطب شمال، از تنگه برینگ که بین آلاسکا و روسیه واقع است، عبور کنند.
مشکل اینجا بود که حتی در تابستان این مسیر به دلیل وجود یخِ غیر قابل نفوذ، اغلب مسدود بود.
امروز، متجاوز از ۱۷۰سال بعد، گرمتر شدن قطب شمال به این معنی است که هر تابستان برای چند ماه به طور فزایندهای دسترسی به این آبراه بیشتر میشود.
طبق برخی تخمینها، سرعت ذوب شدن یخهای قطب شمال تا آن حد است که ممکن است استفاده از این گذرگاه برای کشتیرانی از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه شود.رای شرکتهای کشتیرانی حامل کالا از چین یا ژاپن به اروپا یا ساحل شرقی آمریکا، این مسیر کیلومترها راه را کوتاهتر خواهد کرد. در حال حاضر حمل این کالاها از طریق کانال پاناما یا کانال سوئز صورت میگیرد.
دولت کانادا در پاسخ به سخنرانی پومپئو به توافق مذکور اشاره کرد. جیولامه بروب سخنگوی وزارت امور خارجه کانادا گفت: «کانادا و آمریکا دیدگاههایی متفاوت نسبت به وضعیت گذرگاه شمال غربی تحت قانون بینالملل دارند. این وضعیت به خوبی مدیریت شده که از جمله آن میتوان به توافق همکاری قطب شمال سال 1988 اشاره کرد که طبق آن آمریکا برای پیشبرد یخشکنهایش در این راههای آبی خواستار اجازه کانادا میشود.»
همپسون گفت این تفاهم «درکی یکسان برای عدم وجود توافق کامل در مورد ادعای مالکیت کانادا سر منطقه گذرگاه شمال غربی است که طبق آن آمریکا درباره ترانزیت از طریق تنگههای آن اجازه میخواهد». با این حال او اشاره کرد که اگر آمریکا بدون هماهنگی قبلی کشتیهایش را عبور دهد کانادا نمیتواند کار زیادی انجام دهد.
پومپئو در سخنرانی خود همچنین ادعا کرد چین میخواهد زیرساختهایی از کانادا تا مناطق شمال غرب و تا سیبری بسازد و حضور امنیتی در منطقه داشته باشد. به باور همپسون این گفته ها یکی از اشتباههای بزرگ سخنرانی او بود.
آمریکا با این پروژه جاهطلبانه چند میلیارد دلاری مخالف است و میگوید چین از این طریق میخواهد با پول قرض دادن به کشورهای در حال توسعه آنها را درون یک «تله بدهی» قرار داده و حضورش را گسترش دهد. به طول مثال وقتی کشور سری لانکا نتوانست قرض خود را به چین پس بدهد، یک شرکت دولتی چینی صاحب یک بندر در این کشور شد.